Беларускія народныя танцы

     На гэтай старонцы вы пазнаеміцеся з гісторыяй беларускай харэаграфіі, з найбольш папулярнымі беларускімі народнымі танцамі. Акрамя таго, у вас з'явіцца выдатная магчымасць станцаваць разам з дзецьмі пад выразную народную музыку, якую вы таксама знойдзеце на гэтай старонцы.

Асаблівасці беларускага танцавальнага мастацтва складваліся ў працэсе фарміравання і развіцця беларускай народнасці і яе культуры (XIV—XVI стст.), каранямі сваімі сыходзіць у нетры старажытнай общерусской культуры. У танцы ў мастацкай форме выявіліся адчуванне прыгажосці жыцця, эмацыянальнасць, тэмперамент і характар народа.

На працягу доўгага часу беларускі танец быў малавядомы нават на радзіме і рэдка выходзіў за межы вескі. У з'яўленні і папулярызацыі беларускіх народных танцаў на сцэнічных пляцоўках не толькі Беларусі, але і за яе межамі вялікая заслуга трупы Ігната Буйніцкага — таленавітага самародка, які стварыў у 1907 г. беларускі народны тэатр, у якім сам Буйніцкі прымаў удзел як рэжысер, акцер і танцор. У канцэртах выконваліся народныя песні, творы беларускіх паэтаў і танцы пад акампанемент традыцыйнай «траістай» музыкі — скрыпкі, цымбалаў і дуды. У сцэнічнай інтэрпрэтацыі народных танцаў І. Буйніцкі амаль не адыходзіў ад фальклорнай асновы.

Беларуская нацыянальная харэаграфія захавала багатую творчую спадчыну мінулага. Найбольш папулярныя беларускія народныя танцы — «Лявоніха», «Крыжачок», «Юрачка», «Полька-Янка», «Чарот», «Таукачыкі», «Чобаты», «Лянок», «Кола», «Бульба», «Ручнікі», «Млынок», «Касцы», «Козачка», «Мяцеліца», «Мікіта», «Дударыкі», «Бычок», «Казыры». Асаблівасць беларускага танца - дынамічнасць і жыццерадаснасць, эмацыйнасць і калектыўны характар выканання. У цяперашні час беларускі народны танец прадстаўлены прафесійнымі танцавальнымі калектывамі, самыя вядомыя з якіх — Дзяржаўны ансамбль танца Беларусі, ансамбль «Харошкі», «Лявоніха».

Крыжачок  - папулярны беларускі народны танец. Аб паходжанні яго назвы існуе тлумачэнне, усматривающее яго сувязь з народным назвай дзікага качара — «крыжак», сам жа танец адносяць да групы танцаў, подражающих рухам птушак. Гэтак жа магчыма, што назва «Крыжачок» адбываецца ад слова «крыж» (крыж), так як для гэтага танца характэрныя пабудовы ў форме крыжа, пераходы крыж-накрыж.

Існуе і танец, які прайгравае руху дзікага качара, але гэта мясцовы варыянт «Крыжачка», які сустракаецца ў заходніх раенах Беларусі. Танец «Крыжачок» меў і іншыя назвы; «Крыжык», «Паулючок», «Антошка», у залежнасці ад назваў прыпевак да яго.

«Крыжачок» — танец парна-масавы, спаўняецца любым колькасцю па ў хуткім тэмпе. Прасторавы малюнак танца мудрагелісты і складаны. У развіцці сцэнічнай версіі танца вялікую ролю адыграў К. А. Алексютовіч. Ен узбагаціў яго новымі элементамі руху, унес разнастайнасць у малюнак, увеў сольнае выкананне, змяніў тэмп, пасля эмацыйнай завязкі ідзе павольная лірычная сольная частка, якую выконваюць адна або дзве пары. Астатнія танцуючыя служаць фонам, яны як бы акампануе салістам. Заключная частка носіць вяселы, забіяцкі характар і адрозніваецца на рэдкасць маляўнічым і хутка змяняюцца малюнкам. Танец «Крыжачок» арганічна ўвайшоў у балет В. Залатарова «Князь-Возера» і балет М. Крошнера «Салавей». «Крыжачок», вядомы таксама і ў Польшчы, што тлумачыцца тэрытарыяльнай блізкасцю, суседствам двух народаў — беларусаў і палякаў.

«Лявоніха» - з традыцыйных народных танцаў — самы папулярны і любімы ў Беларусі. У ім ярка выяўленыя душа беларускага народа, яго нацыянальныя рысы. «Лявоніха» танец парна-масавы, выконваецца парамі з сольнымі варыяцыямі пад аднайменную песню жартоўнага зместу. Танец дынамічны, жыццярадасны. Музычны памер 2/4. Тэмп жывы. Харэаграфічная кампазіцыя танца складалася з традыцыйных малюнкаў (круг, зорачка, змейка, вароты), з розных пераходаў парамі або лініямі са зменай партнераў і кружэннем ў парах, узяўшыся пад рукі. На вяселлі «Лявоніха» была галоўным танцам, а на вячорках выконвалася пасля «Лянцея» і суправаджалася разнастайнымі прыпеўкамі, напрыклад:

А Лявоніха не ладна была,

Нямытую мне кашульку дала,

Нямытую, не качаную,

У суседа пазычаную.

У некаторых месцах Беларусі «Лявоніха» выконвалася як сольны танец. Выканаўцы па аднаму выходзілі ў сярэдзіну круга і танцавалі, хто як мог. Рухі танцораў былі самымі рознымі ― тупат, галоп, прытупванне.

«Бульба»

Гэты танец, з такімі рухамі як полька, притоп, галоп, з выкарыстаннем розных варыяцый, вельмі вяселы, яркі і эмацыйны. У танцы задзейнічаны толькі дзяўчаты.

Танец «Бульба» - гэта выдатны прыклад таго, як можна з легкасцю і весялосцю ставіцца да стомнай працы, і як можна пасля нялегкай працы расслабіцца ў гарэзны і забіяцкай скоках. Для танца характэрная легкасць, жвавасць, імклівасць.

«Юрачка»

Гэты танец вельмі забаўны і смешны, так як у ім паказваюцца рысы характару персанажа Юрачки ў камічнай форме. Гэта ўсе адбываецца пад музыку аднайменнай песні.

Танец ідзе па крузе. Танцуюць у ім парамі вакол галоўнага героя Юрачки. На гэтым не заканчваецца усе танцавальнае багацце беларускага народа. Есць яшчэ шмат цікавых танцаў, усе яны адрозніваюцца сваей характэрнай дынамічнасцю, яркасцю і носяць пэўны сюжэтны характар.

Кракавяк (польск.: Krakowiak) — хуткі танец польскага паходжання ў 2/4; форма дзвюхкаленная, мелодыя ажыўленага характару, часта мае акцэнт на другой восьмай у такце, якая сінкапуецца з трэцяй. Рытм востры, з частымі сінкопамі. Выконваецца весела, тэмпераментна, з ганарлівай выправай.

Паўстаў сярод жыхароў Кракаўскага ваяводства (кракавякаў). У XIV ст. атрымаў распаўсюджанне сярод шляхты. Даўней кракавяктанчылі толькі мужчыны, пазней — мужчына ў пары з жанчынай. У XIX ст. быў папулярным бальным танцам.

Кракавяк, атрымаўшы мастацкую апрацоўку, ужываецца ў балетнай музыцы і опернай музыцы, напрыклад у оперы «Жыццё за цара» М. І. Глінкі і іншых творах. Музычная форма скарыстана Ф. Шапэн у «Ронда а ля кракавяк» для фартэпіяна з аркестрам.

Арнаментальныя танцы:

Для іх характэрна увасабленне арнаменту ў прасторавым малюнку, масавае і парна-масавае выкананне. «Крыжачок», "Крутуха" , «Венчык», «Плятунец», «Мітусь», «Кошык», «Траян», «Кола».

Імправізацыйнасць характэрна часцей для сольных танцаў («Завейніца», «Скакуха», «Казачок» і інш.). У XIX ст. у вёсках, мястэчках і гарадах атрымалі распаўсюджанне новыя танцы — "лянцяй", кадрыль, (у асноўным у паўночнай і цэнтральнай Беларусі), розныя полькі ("Трасуха", "Какетка", "Трамблям"), вальс і іншыя, якія прыйшлі з краін Заходняй Еўропы.

Трасуха -  старадаўні беларускі народны танец. Мяркуецца, што назва танца цягнецца з часоў Старажытнай Русі, калі двенадцать сясцёр-пляскавіц штомесяц прымалі ўдзел у абрадах культу багіні Мокаш і веснавых святых Лады і Лелі. Як лічыў вядомы даследчык славянскай старажытнасці Б.А. Рыбакоў, у народнай памяці гэтыя сёстры трансфармаваліся, зліўшыся з русалкамі-берагінямі. З-за сваёй туманна-воднай сутнасці яны ператварыліся ў трынаццаць ліхаманак — сталі «трасавіцамі-плясавіцамі». Вось ад слова трасавіца і пайшла назва тыпавога беларускага танца, які пазней пад моцным уплывам полькі стаў сучаснай «Трасухай».

З прыходам у Беларусь полькі ў сярэдзіне XIX стагоддзя, сфармаваўся гібрыд полькі і «Трасухі», які аб'яднаў кручэнне полькі і патрэсванне верхняй часткі корпуса з традыцыйнага танца. Не гледзячы на існаванне мноства варыянтаў «Трасухі» ў іх заўсёды прысутнічае гэта характэрнае патрэсванне рук, плячэй ці корпуса, якое дазваляе адразу пазнаць гэты танец. Паэт адзначыў гэта такім радком: «Нават сівай барадзе не сядзіцца, як плячамі павядзе маладзіца». Нагамі выконваюцца тэхнічна складаныя спружыністыя рухі. Танец можа выконвацца і сола, і парамі.

Беларуская «Трасуха» часта апісвалася этнографамі. Вось як апісвае танец «Трасучка» ці «Пацяруха» П. Шпілеўскі,  які ён назіраў у в. Сіняўка. 

«Трасуха» разам з «Лявоніхай» набылі такую ​​вядомасць і папулярнасць за межамі краіны, што сталі своеасаблівай знакамі нацыянальнага харэаграфічнага мастацтва.